Page 20 - Kıbrıs Manşet

20 ANALİZ Çarşamba, 18 Eylül 2019

John Bolton'ın tartışmalı mirası

John Bolton’ın şahin politika mirasının etkilerinin ne olacağını zaman gösterecek. Pek çok gözlemciye göre
ABD dış politikasında Bolton sonrasında hızlı bir yumuşama bekleyenler hayal kırıklığına uğrayacak.

İstanbul sonra yaptığı açıklamada Kuzey Kore
ABD Başkanı Donald Trump göreve yönetiminin gösterdiği tepkide haklı ol-
başladığından bu yana, FBI başkanından duğunu ve Bolton’ın Libya benzetmesi-
dışişleri bakanına kadar birçok kişiyi gö- nin akıllıca olmadığını ifade edecekti.
revden almasıyla ve yönetim kadro-
sunda istikrarı sağlayamamasıyla Barack Obama yönetiminin İran’la
gündeme geldi. Bu politikasının en son yaptığı nükleer anlaşmaya keskin karşıt-
“kurbanı” Ulusal Güvenlik Danışmanı lığıyla bilinen Bolton, 2015 yılında New
John Bolton oldu. Trump, Bolton’ın yöne- York Times gazetesi için kaleme aldığı
timden çıkarıldığını kamuoyuna Twitter “İran’ın bombasını durdurmak için İran’ı
mesajıyla şöyle duyurdu: “Dün gece John bombalayın” başlıklı makalede, tek çö-
Bolton’ı, hizmetlerinin artık Beyaz Sa- zümün askeri saldırı olduğuna dair inan-
ray'da gerekli olmadığı konusunda bilgi- cını şu şekilde ifade ediyordu: “İran’ın
lendirdim. Yönetimdeki birçok kişi gibi nükleer programı müzakere yoluyla hal-
ben de onun yaptığı önerilerin birçoğuna ledilemez. Yaptırımlar da geniş ve derin
şiddetle karşı çıktım. Bu nedenle bir silah altyapısını engelleyemeyecektir.
John'dan istifasını istedim. O da istifasını Rahatsız edici gerçek şu ki gerekli so-
bu sabah verdi. Yeni ulusal güvenlik da- nucu yalnızca İsrail’in 1981’de Saddam
nışmanını gelecek hafta açıklayacağım.” Hüseyin’in Irak’taki Osirak reaktörüne
saldırması örneğindeki gibi, bir askeri
eylem sağlayabilecektir. Zaman çok
John Bolton Venezuela, Irak, Kuzey kısa, ama yine de yapılacak bir saldırının
Kore, İran ve Libya dahil olmak üzere pek başarılı olma şansı hâlâ var”.
çok ülkede ABD eliyle rejim değişiklikleri
yapılmasını savunan görüşleriyle ön Bu tavrının değişmediğini defaatle belli
plana çıktı. Örneğin Venezuela lideri Ni- eden Bolton, 2018 yılında yaptığı bir ko-
colas Maduro’nun (askeri darbe de dahil nuşmada, İran rejiminin davranış ve
her tür yöntem kullanılarak) zorla koltu- amaçlarının değişmeyeceğini söylüyor
ğundan indirilmesi çabasının arkasındaki ve tek çözümün rejim değişikliği oldu-
isimlerden biri oldu. Fakat Bolton’ın gö- ğunu iddia ediyordu. Geçtiğimiz Hazi-
revden ayrılmasından sonra Twitter’da ran’da ABD’ye ait bir insansız hava
yaptığı sürpriz açıklamada Trump, bu ko- aracının (İHA) İran tarafından düşürül-
nudaki esas şahinin kendisi olduğunu müzakereye oturma planına Bolton’ın görüşlerinin tavsiyelerine damga vura- mesinin ardından Trump askeri saldırı
şöyle iddia etti: “Benim Venezuela ve hararetle karşı çıkması ve bu gizli planı cağını öngörmek zor değildi. emri vermeyince, İran söz konusu oldu-
özellikle Küba hakkındaki görüşlerim basına sızdırmasıyla geldi. Bolton ayrılı- ğunda sürekli savaş çığırtkanlığı yapan
John Bolton’ınkilerden çok daha sertti. O şının arkasındaki sebebi kamuoyuna açık Yönetim değişikliği yapma takıntısı Bolton (bir Beyaz Saray görevlisinin ifa-
beni geri tutuyordu!” Maduro’nun bir bir şekilde ilan etmekten çekindi. Beyaz John Bolton Venezuela, Irak, Kuzey desiyle) kahrolmuştu.
türlü Bolton’ın öngördüğü gibi yönetim- Saray yönetimi de benzer bir ketumluk Kore, İran ve Libya dahil olmak üzere pek
den uzaklaştırılamamasına sinirlendiği sergiledi. Beyaz Saray Basın Sözcüsü çok ülkede ABD eliyle rejim değişiklikleri Peki, Bolton sonrası?
açıkça görülen Trump, detay verme- Hogan Gidley ayrılık için birden fazla yapılmasını savunan görüşleriyle ön Venezuela ve İran hükümetleri Bol-
mekle birlikte, Venezuela konusunda sebep olduğunu ifade etmekle yetindi. plana çıktı. Örneğin Venezuela lideri Ni- ton’ın görevden ayrılmasını memnuni-
Bolton’ın çizgiyi çok aştığını ve ortaya colas Maduro’nun (askeri darbe de dahil yetle karşıladılar. Hatta İran Bilgi ve
çıkan durumun kendisini haklı çıkardığını Irak işgalinin mimarlarından biriydi her tür yöntem kullanılarak) zorla koltu- İletişim Teknolojisi Bakanı Twitter hesa-
öne sürdü. Yale Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden ğundan indirilmesi çabasının arkasındaki bından “Bıyık moda tasarımcısına mı ih-
Bolton ise daha önce Trump yöneti- mezun olan Bolton, 1980’lerin başında isimlerden biri oldu. Fakat Bolton’ın gö- tiyacınız var? @AmbJohnBolton şu anda
minden çıkarılan kişilerin yaptığını yap- Ronald Reagan yönetiminde dış politika revden ayrılmasından sonra Twitter’da müsait” yazacak kadar keyiflendi. Kriz
madı; boynunu büküp bir kenara ve güvenlik konularında çalışmaya baş- yaptığı sürpriz açıklamada Trump, bu ko- riskinin azaldığı algısıyla petrol fiyatları
çekilmedi. Hatta ertesi gün yayınladığı ladı. Her ne kadar Vietnam Savaşı'na nudaki esas şahinin kendisi olduğunu hemen yüzde 2,2 düştü.
Twitter mesajıyla “o kovmadı; önce ben asker yazılmaktan kaçınmasını “bey- şöyle iddia etti: “Benim Venezuela ve
istifamı teklif ettim” mealinde bir açık- hude bir mücadelede zaman kaybetmek özellikle Küba hakkındaki görüşlerim Her ne kadar Trump’ın dış politikada
lama yaptı. Daha sonra yayınladığı basın istemedim” diye açıklasa da, Reagan yö- John Bolton’ınkilerden çok daha sertti. O ne yapacağını kestirmek zor olsa da,
duyurusunda ise siyaset arenasına geri netiminde kısa sürede savunma ala- beni geri tutuyordu!” Maduro’nun bir Washington-Tahran ilişkilerinde küçük
döndüğünü, “uluslararası terörizmden, nında şahin görüşleriyle ön plana çıktı. türlü Bolton’ın öngördüğü gibi yönetim- de olsa bir iyileşme ihtimalinin belirdi-
İran ve Kuzey Kore gibi haydut rejimler- Daha sonra baba ve oğul Bush yönetim- den uzaklaştırılamamasına sinirlendiği ğini söylemek mümkün. Benzer şekilde,
den gelen tehditleri anlayabilen” Kongre lerinde de görev aldı. BM’yi “etkisi olma- açıkça görülen Trump, detay verme- Trump yönetiminin Kuzey Kore ve
üyelerini desteklemeye devam edece- yan faydasız bir kuruluş” olmakla mekle birlikte, Venezuela konusunda Rusya ile yakınlaşma çabalarına yeni-
ğini belirtti. eleştirdiği halde, George W. Bush döne- Bolton’ın çizgiyi çok aştığını ve ortaya den hız verme ihtimali söz konusu.
minde yaklaşık iki yıl boyunca ABD’nin çıkan durumun kendisini haklı çıkardığını Trump’ı Suriye’deki ve Afganistan’daki
Trump, politikalarını şekillendirirken BM Temsilcisi olarak görev yaptı. öne sürdü. ABD askerlerini geri çekme fikrinden
Bolton’ın tavsiyelerini 17 aylık görev sü- vazgeçirmek gibi işlere imza atan ekibin
resi boyunca kısmen dikkate aldı. Ama Saddam Hüseyin rejiminin kimyasal Bolton göreve gelmeden önce açıkça önemli isimlerinden biri olan Bolton’ın
son dönemde özellikle İran, Kuzey Kore silah geliştirdiği iddiasının baş savunucu- İran ve Kuzey Kore liderlerinin gerekirse şahin politika mirasının etkilerinin ne
ve Afganistan konularında derin görüş larından biri olan Bolton 2003 yılındaki zor kullanarak koltuklarından indirilmesi olacağını zaman gösterecek. Pek çok
ayrılıkları meydana geldi. Trump ABD’nin Irak işgalinin mimarlarındandı. Bu iddiası- gerektiğini savunuyordu. Göreve geldik- gözlemciye göre ise ABD dış politika-
güvenliği için bu üç meselede çözüm nın yanlış olduğu ortaya çıktıktan sonra ten sonra bu görüşlerini bir kenara koy- sında Bolton sonrasında hızlı bir yumu-
yanlısı bir tavır takınılması gerektiğini bile Irak işgalinin haklı olduğunu iddia et- duğunu ifade etmişti. Fakat yine de her şama bekleyenler hayal kırıklığına
düşünürken, Bolton kötü niyetli ve güve- meye devam etti. 2009 yılında, İsrail-Fi- iki ülke ile de ilişkilerin gerilmesi için elin- uğrayacak.
nilmez bulduğu bu rejimlerle diplomatik listin sorununun çözüme kavuşabilmesi den gelen yaptı. Bolton Kuzey Kore’nin
çözüm arayışına mesafeli durdu. Was- için Gazze’nin Mısır kontrolüne girmesini nükleer silahlardan arındırılmasının Lib- Bununla birlikte, sessizce bir köşeye
hington Post’un Bolton’a yakın bir kişiye ve Batı Şeria’nın Ürdün topraklarına ka- ya’da yapılana benzer bir şey olacağını çekilmeyeceğini gösteren John Bolton’ın
dayandırdığı habere göre, Bolton’ın ayrı- tılmasını tavsiye etti. Uzun süre Ameri- söyledi. Böylelikle Kuzey Kore ile yürü- nasıl bir yol izleyeceği henüz belli değil.
lışında bardağı taşıran son damla, kan Fox Haber kanalında yorumculuk tülen diplomatik müzakereler büyük Şimdiden Bolton’a Trump yönetiminin
Trump’ın İran’a uygulanan yaptırımların yaptı. Ulusal Silah Birliği (NRA) gibi bazı yara aldı. Çünkü Pyongyang yönetimi kötü yönlerini ifşa edip onun 2020 aday-
bir kısmını kaldırmak istemesi üzerine lobi kuruluşlarında da görev aldı. İslamo- Kim ailesine düşman olarak gördüğü lığına darbe vurması çağrısı yapanlar yok
yaşanan anlaşmazlık oldu. Bazı başka fobiyi yaymakla eleştirilen Gatestone Bolton’ın bu sözlerini, Kim Jong Un’ın değil. İstifası sonrasında “Ben sözümü
kaynaklara göre ise bitirici darbe, Enstitüsü’nün başkanlığını yürüttü. 2018 Libya lideri Kaddafi gibi zorla yönetimden zaman içinde söyleyeceğim” diyen Bol-
Trump’ın Afganistan’daki savaşı bitirmek Mart’ında Trump yönetimine ulusal gü- indirilmek veya öldürülmek istendiğine ton’ın tavrını görmek için beklemek ge-
için Taliban temsilcileriyle Camp David’de venlik danışmanı olarak girdiğinde, şahin dair kanıt olarak algıladı. Trump daha rekecek.